منجمان آماتور معمولاً از توانایی دید انسان تا مرزهای ممکن آن استفاده می‌کنند؛ آنها به سراغ اجرامِ بسیار کم نور یا کوچک یا اجرامی که هر دو ویژگی را دارند، می‌روند. دوربین‌های دوچشمی و تلسکوپ‌ها اجرام کوچک را بزرگ‌تر و اجرام کم‌نور را پُرنورتر می‌کنند، اما حتی با کمک این ابزارهای اپتیکی نیز گاهی در شب‌های رصد خود را در حال توصیف زیبایی تصاویری می‌بینیم که واقعاً هاله‌ای شَبَح‌گون در مرز توانایی دید و تشخیص ما هستند!
حتی اگر شما چشمانی با دید عالی ۲۰/۲۰، با عینک و لنز طبی یا بدون آنها، دارید شگفت‌زده خواهید شد زمانی که بفهمید راهی ساده و بدون درد و کم‌هزینه برای هرچه بهتر کردن دید شما در شب وجود دارد: تهیه یک عینک ویژهِ شب‌های رصد! و اگر قصد تصحیح دیدتان را با عمل‌های لیزیک دارید و نگران دیدتان در شب هستید، این مقالهِ نوآورانه به شما کمک خواهد کرد تصمیم آگاهانه‌ای بگیرید.

عینک ویژهِ رصد
زمانی که به رصد آسمان شب روی آوردم هیچ ابزاری جز یک جفت چشم نداشتم. تماشای نور و رنگ سحرآمیز شفق و فلق و جادوی ستاره‌ها با چشم غیر مسلح بر من بسیار اثر گذاشت. اما زمانی که به آسمان نگاه می‌کردم، حتی هنگامی که عینکم را به چشم داشتم، هیچ‌گاه ستاره‌ها را واضح و نقطه‌ای نمی‌دیدم و، بر خلاف تلسکوپ، عینک من پیچ تنظیم وضوح نداشت تا تصویر را بهتر کانونی کنم!
در یک شب رصدی، عینک یکی از همراهانمان را گرفتم و به چشمانم زدم. چشمانم کمی نزدیک‌بین است اما چشمان آن رصدگر آن‌قدر ضعیف بود که بدون عینک تقریباً چیزی را نمی‌دید. وقتی عینک را زدم سرم گیج رفت. به سختی می‌توانستم چیزی ببینم اما، زمانی که به آسمان نگاه کردم، متوجه شدم ستاره‌ها روشن‌تر و واضح‌تر از پیش شده‌اند. ناگهان جرقه‌ای در ذهنم زد: ممکن است عینک سابق من برای دید چشمانم در شب چندان مناسب نباشد. از آن زمان بیش از یک دهه طول کشید تا من سرانجام بتوانم عینکی ویژهِ دید شب برای چشمان نزدیک‌بینم سفارش دهم و از حداکثر توانایی‌ام در دید شب استفاده کنم.
در حقیقت، پدیده‌ای به نام نزدیک‌بینی شبانه (night myopia) در این میان دخالت دارد. این عبارت را نخستین بار از زبان چشم پزشکی نیویورکی به نام بَری سانتینی (Barry Santini) ، که معالج منجمان بسیاری بوده است، شنیدم. او می‌گوید نزدیک‌بینی شبانه پدیده‌ای است که موجب می‌شود چشم انسان در شب تمایل بیشتری به نزدیک‌بینی داشته باشد. این پدیده بود که موجب می‌شد هنگامی که عینکی قوی‌تر از عینک معمولی خود به چشمانم زدم ستاره‌ها وضوح بیشتری پیدا کنند.
کریت باوِن، چشم‌پزشکی از دانشگاه کُلورادو که منجمی آماتور است، نزدیک‌بینی شبانه را به نزدیک‌بینی ابزاری (Instrument Myopia) مربوط می‌داند که هم به لحاظ روان‌شناسی و هم به لحاظ فیزیولوژی اتفاق می‌افتد و سبب می‌شود، زمانی که محرک قویِ بینایی وجود ندارد، چشم ما ناخودآگاه بر اجسام نزدیک کانونی کند. باوِن اضافه می‌کند، از آنجایی که توانایی دید نزدیک بیشتر افراد با افزایش سنّ ضعیف می‌شود، نزدیک‌بینی شبانه نیز با افزایش سنّ کاهش می‌یابد. به همین سبب برخی منجمان آماتور میانسال و پیر به وضوح مشاهده کرده‌اند که نزدیک‌بینی شبانه چشمانشان کاهش یافته است. باون می‌گوید کاهش ۵/۰ یا ۷۵/۰ دید از روز به شب امری طبیعی است؛ او حتی گاهی برای بیماران خود عینک ویژهِ رانندگی در شب تجویز می‌کند.
استاد چشم پزشکی از دانشگاه ایندیانا خطای رنگی چشم را مقصر می‌داند. او می‌گوید که چشم انسان رنگ‌های مختلف نور را در فواصل مختلفی از قرنیه چشم کانونی می‌کند. علاوه‌بر آن، سلول‌های استوانه‌ای، که در پیرامون شبکیه قرار دارند و بخش اعظم بینایی در شب را بر عهده دارند، به نور کمی آبی‌تر از آنچه سلول‌های مخروطی -‌که در وسط شبکیه‌اند و دید روز بر عهده آنهاست- به آن حساس‌اند، حساسیت دارند. گرچه اختلاف طول موج قُلهِ حساسیت سلول‌های استوانه‌ای و مخروطی چشم حداکثر به ۵۰ نانومتر (تقریباً ۱/۰ طول موج نور زرد) می‌رسد، همین مقدار کم، زمانی که با خطای رنگی ذاتی چشم ترکیب شود، می‌تواند ۵/۰ دیوپتر نزدیک‌‌بینی شبانه به وجود آورد.
نظریه سوم متعلق به دو دانشمندی است که به چشم به دید ابزاری اپتیکی نگاه می‌کنند. آنها علت نزدیک‌بینی شبانه را در خطای کروی چشم می‌دانند. خطای کروی زمانی افزایش می‌یابد که مَردمک چشم کاملاً باز شود؛ پدیده‌ای که در شب و در نورِ کم رخ می‌دهد. پرتوهایی که از لبهِ عدسی چشم می‌گذرند، به علت خطای کروی عدسی چشم، در فاصله‌ای دورتر از پرتوهایی که از مرکز مردمک گذشته‌اند، کانونی می‌شوند.

منبع :مجله نجوم