پس از تلاش برای به دام انداختن هلال بحرانی جمادی الثانی در شامگاه روز جمعه، بسیاری از رصدگران در حالیکه آماده بازگشت از رصدگاههای خود می شدند با رویدادی در آسمان مواجه شدند که باعث شد هیجانی دوباره به اردوگاه این رصدگران باز گردد.

در تهران و بر فراز قله دیزین، در حالیکه تنها چند ثانیه از ظهور ماهواره ایریدیومی درخشان در افق شمالی گذشته بود توده ای درخشان و کوچک در افق غربی و در کنار ستارگان راس صورت فلکی جوزا (ستاره‌های کاستور و پلوکس)، در آسمان ظاهر شد که با رنگ سفید مایل به آبی می درخشید. این توده در هنگام ظهور تقریبا در سمت ۳۰۸ درجه و ارتفاعی کمتر از ۱۰ درجه قرار داشت. اندکی بعد از ساعت ۲۰:۵۵ دقیقه که این توده ظاهر شده بود کم کم بر درخشش افزوده شد تا اینکه حدود ۲ دقیقه بعد به درخششی معادل قدر مجموع ۶- رسید و با سری از قدر ۲- تا ۳- رسید. کم کم این توده که یاد آور شکل گیری دنباله‌دارها در سرعتی بسیار سریع بود از ناحیه قاعده مخروط خود که رو به آسمان بود گسترش پیدا کرد و سرانجام حدود ۱۲ دقیقه بعد در افق جنوب-جنوب شرقی و در آلودگی نوری تهران از نظرها محو شد.

بلافاصله گزارش های مشابهی از سراسر ایران از منطقه عسلویه (روستای فال در جنوب فارس، گزارش آقای هاشمی‌زاده)، سعادت شهر فارس(گزارش اصغر کبیری، انجمن نجوم پاسارگاد)، سمنان، تخت سلیمان-تکاب (گزارش خانم رضازاده)، کردان کرج (گزارش امیرحسین ابوالفتح)، کرمانشاه (گزارش انجمن نجوم شعری)، اراک (گزارش آقای ثامنی، گروه نجون دانشگاه آزاد اراک)، احمد کریمی (رصدخانه شهر صدرا-شیراز) نیز دریافت شد که همین رویداد در موقعیتی مشابه در این مناطق نیز رصد شده است. بلافاصله بررسی این موضوع با ارسال عکس ها به مراجع گوناگون و همینطور رایزنی های گسترده با مراکز مرتبط آغاز شد. از جمله در همکاری با کارشناسان سازمان فضایی ایران این موضوع پیگیری شد.
سناریو های نخست درباره این رویداد به ورود قطعه ای از یک دنباله‌دار به جو زمین یا ورود ماهواره ای در حال سقوط در جو زمین مربوط می‌شد. برخی گزارش ها از وجود نقطه‌ای نورانی در زیر مخروط نور حکایت داشت که با بررسی عکس ها و مشخص شدن این درخش در این عکس‌‌‌‌ ها ، فرضیه مربوط به ارتباط این نور با ماهواره ها تقویت شد. تماس های بعدی با اعضا گروه غیرحرفه ای رصدگران بین المللی ماهواره ها، بررسی مدارهای ممکن برای چنین پرتابه‌ای، بررسی تمام پرتابهای فضایی که در ۲۴ ساعت قبل از آن رخ داده است و همچنین بررسی گذر تمام ماهواره های بزرگ مقیاس در آن بازه زمانی، فعالیتهای بعدی بود که صورت گرفت.

بر مبنای جمع بندی نظراتی که تا کنون به دست رسیده است سنارویی که بسیار مورد توجه و قابل اعتنا است مربوط دانستن این پدیده به موشک اطلس است که روز گذشته از پایگاه کیپ کاناورال به فضا پرتاب شد و حامل ماهواره نظامی NRO L-۳۰ بوده است . بر اساس گزارش ها زمان جدا شدن محفظه بار این فضاپیما از محموله نهایی تنها ۴۰ دقیقه پیش از رویت این نور در ایران بوده است. این پدیده به طور کلی به بازگشت سوخت فضایی به جو معروف است که ممکن است حتی آزاد شدن این سوخت پیش از ورود آن به جو زمین بر اثر انجماد سوخت و بارتاباندن نور خورشید به چنین شکلی دیده شود.

 

با وجود این فرضیه، حجم انبوهی از مواد آزاد شده ( با توجه به ارتفاع ) و برخی پارامترهای دیگر باعث شده است تا تحقیق در این خصوص ادامه یابد . نجوم جزییات بیشتر و گزارش نهایی این تحقیق، که توسط گروهی از کارشناسان نجوم و فضا در کشور و به کمک کارشناسانی در خارج از کشور در حال پیگیری است، را به زودی منتشر خواهد کرد (در زیر به روز شده است).

 

قابل ذکر است در صورتی که تایید شود این پدیده مربوط به موشک اطلس بوده است در این صورت رصدگران شاهد رویداد کم نظیری در ایران بوده اند که بخش عمده ای از سهم این رصد گسترده را باید به واسطه هلال جذاب ماه دانست. گزارشی از این رویداد امروز در سایت www.spaceweather.com منتشر شده است.

توضیح پدیده بر اساس تازه‌ترین تحلیل‌ها: پس از ارسال گزارشهای مشاهده ابر مرموز شامگاه ۲۵ خرداد در آسمان ایران، کارشناسان مختلفی در این باره به تحلیل داده‌ها و بررسی مدار ماهوارها و موشکهای بالابرنده اخیر با مسیر این ابر درخشان پرداختند. بهترین نظریه که همچنین در وبگاه مرجع اقلیم فضایی متعلق به ناسا و در زیر گزارشهای رسیده از ایران منتشر شده است حاکی از ارتباط این پدیده با موشک بزرگ اطلس۵ (V) است. این موشک بالابرنده محموله‌ای سنگین که ظاهرا ماهواره‌ای نظامی برای بررسی اقیانوسها (با کاربری جاسوسی) بوده است را حمل می‌کرده است. پرتاب موشک اطلس در ساعت ۱۹:۳۲ به وقت ایران از فلوریدا اتفاق افتاده است. اما این بار، با وجود بیش از ۸۰ پرتاب موفق پی در پی اطلس، مرحله دوم موشک اطلس (به نام سنتائور Centaur) به درستی عمل نمی‌کند و با ایجاد نیروی رانش ناکافی سبب می‌شود بخش باقی‌مانده موشک به همراه محموله در مدار نادرست و کم ارتفاعی به دور زمین قرار بگیرند.

متخصصان پروژه معتقدند مرحله نهایی موشک اطلس به قدر کافی سوخت برای تصحیح مدار دارد و احتمالا می‌تواند ماهواره را مدار اصلی قرار دهند اما این موضوع هنوز رسما اعلام نشده است. اما همواره در پایان کار مرحله دوم موشک اطلس سوخت اضافی آن در فضا تخلیه می‌شود. البته این اتفاق اغلب در مدارهای بالاتر رخ می‌دهد و از سوی دیگر اغلب بر فراز اقیانوسها انجام می‌شود. به همین سبب این پدیده اغلب چنین بارز نیست و رصدگرانی در خشکی ندارد. اما این بار به سبب مشکل نامشخصی در مراحل پرتاب مخزن عظیم سوخت اضافی، که بیشتر سوخت آن به علت نادرست کار کردن موتورهای مرحله دوم باقی مانده بود، به طور تصادفی بر فراز خاورمیانه و در ارتفاع مداری پایین‌تری خالی و بازتاب نور خورشید از توده گازهای رها شده در فضا سبب مشاهده این ابر خیره‌کننده در آسمان ایران و احتمالا کشورهای اطراف شده است.

 

در تصاویر همچنین ردی از نقطه‌ای نسبتا کم نور در پایین ابر نیز دیده می‌شود که همراه این توده حرکت کرده و احتمالا مرحله باقی‌مانده موشک اطلس در مدار زمین است. باوجود شواهد نسبتا محکم از همخوانی مداری و زمانی این پدیده با سوخت مرحله دوم موشک اطلس این موضوع هنوز به طور رسمی تایید قطعی نشده است.

 

منبع : مجله نجوم